*

Korting voor forumleden. Klik hier voor meer informatie.

Auteur Topic: Verschillende Bikkels het Bikkelspel werd door de eeuwen heen gespeeld.  (gelezen 788 keer)

Jozef.

  • Global Moderator
  • 2000+ Berichten
  • *****
  • Berichten: 15324
    • http://www.jozefherman.nl
Verschillende Bikkels het Bikkelspel werd door de eeuwen heen gespeeld.
« Gepost op: november 10, 2020, 10:31:25 am »
Een kleine bronse Bikkel en ernaast vele Verschillende Bikkels deze waren ook allen verschillend in gewicht.

De Bikkel;

Voorwerp: Bronzen Bikkel / zie kiel been bikkel van mens of dier (oudste bikkel zie collectie).
Afmeting: 3 cm.
Periode: ±800 B.C./2006.zie lectuur coinhunter 12e jaargang 1998 / nr. 45 pag. 7, artikel over bikkels. (maar weer in een andere context).

Het bikkelen is zeer oud.Een gezelschapsspel was door de eeuwen heen overal bekend in Europa. Ongetwijfeld hebben de spanjaarden het overgebracht naar hun Latijns Amerikaanse koloniën. Aanvankelijk werden bikkels vervaardigt uit de kiel beenderen van een schaap,geit of held. Later werden ze vervangen door items van lood, tin of brons. De bikkel heeft vier benamingen zijden t.w. schoot,scheit,staantje en eske.

Gelet op verbastering van dialect in andere provincies te Nederland en dan onder rijkelijk vloeiende drankjes heten deze vlakken denk ik anders. In sommige landen wordt het gezelschapsspel nog steeds gespeeld bijvoorbeeld in Argentinië. Hoe? Men duwde in het bikkel gat een balletje ter grote van de bikkel.

Vervolgens gooide men het ongeveer vijftig centimeter de lucht in ,waarna ze probeerde beide weer op te vangen. Lukte dit? Dan legde men ze uit de hand op een vlak stuk grond c.q. tafel. Uiteraard werden voor deze handeling de weddenschappen al ingezet. Zoals geld, een slaaf of iets anders.

Natuurlijk kon dit ook met een hand achter de rug gespeeld worden. Belangrijk was hoe de bikkel viel,en op welk vlak. Overnacht kon je met dit spel rijk c.q. arm worden. Het is de bikkel niet aan te zien welk woord hij meegemaakt heeft in zijn lange periode. Of wel?

Kinderspelen.

Het Bikkelspel
In het oude Griekenland werden de kootjes van schapenpoten 'astragaloi' genaamd, gebruikt om de toekomst te voorspellen. Zij deden ook als dobbelstenen dienst en bovendien voor een spel dat ook nu nog bestaat en dat bij ons "bikkelen" wordt genoemd.

Op oude Griekse vazen ziet men zowel goden als mensen met de botjes spelen en ook in de Ilias en de Odyssee van Homerus komt men dergelijke spelen tegen. Het lijkt echter waarschijnlijk dat het spel van Aziatische oorsprong is. De Romeinen hebben het bikkelen op hun vele veldtochten in allerlei landen ingevoerd; maar ook is het een traditioneel spel in andere delen van de wereld - van Rusland tot Polynesië- waar de Romeinen nooit zijn geweest. Een moderne vorm van het bikkelspel vind men bij schoolkinderen over de hele wereld.

Spelregels
Bikkelen kan door twee of meer kinderen worden gespeeld. Het spel bestaat uit verschillende ´figuren´ die worden gemaakt door het gooien en vangen van de bikkels in een vastgestelde volgorde. De namen van de figuren kunnen in bepaalde streken verschillen, maar de meeste bewegingen zijn over de gehele wereld dezelfde. Hieronder beschrijven we enkele van de meest voorkomende.

Een elementaire en zeer oude `figuur`is te zien op een Romeins fresco uit Pomeji. De speler gooit vijf bikkels tegelijk de lucht in en probeert ze boven op de rug van de hand te vangen. Daarna gooit hij ze opnieuw op en vangt ze in de palm van zijn hand. De score die de speler daarbij behalen kan, wordt gebruikt om de beurt vast te stellen bij het vormen van de overige figuren.

Om de figuur `enen` te spelen goot de speler de vijf bikkels op de grond. Hij pakt er één op, de `boer`; hij gooit hem in de lucht, pakt snel een van de bikkels van de grond en vangt daarna de opgegooide bikkel in dezelfde hand op. Hij legt de opgenomen bikkel in zijn andere hand, gooit de boer op en probeert weer een andere bikkel van de grond te nemen voor-
hij de boer vangt; dit gaat zo door tot alle vier de bikkels zijn opgeraapt. Laat hij een bikkel vallen, vangt hij de boer niet op of verschuift hij een andere bikkel van de grond, dat is zijn beurt voorbij en moet hij bij de volgende beurt opnieuw `enen` maken voordat hij aan een volgend figuur mag beginnen. Daarna komen de `tweeën` aan de beurt; nu moet een speler proberen twee bikkels op te rapen voor hij de boer opvangt; daarna `drieën`, waarbij hij er drie moet oprapen, en tenslotte `vieren`, waarbij alle bikkels moeten worden opgeraapt.

Bij "Onder de brug" gooit de speler de vijf bikkels op de grond. Met een hand maakt hij een boogje door zijn wijsvinger en duim met de toppen tegen de grond te houden. Hij vormt het bruggetje dicht bij de bikkels. Hij pakt de boer, gooit hem op en terwijl die in de lucht is probeert hij één van bikkels door het boogje te schieten voordat hij de boer vangt.
Dit doet hij tot alle vier de bikkels eenmaal door het boogje zijn gegaan. Wanneer dat hem gelukt is, probeert hij hetzelfde met `tweeën`, `drieën`en `vieren`. (twee paar, drie en één en tenslotte vier bikkels tegelijk door de boog).

Een variant van "onder de brug" noemt men "de stallen". Een hand wordt met gespreide vingertoppen op de grond geplaatst. Wanneer de boer wordt opgegooid moet er telkens een bikkel in de `stal` worden gemikt (de ruimte tussen de vingers). Daarna moeten de bikkels één voor één uit de `stallen` worden gehaald.

"'Pad in het gat" is een soortgelijk figuur; de speler legt weer een hand op de grond, maar nu maakt hij een gaatje door wijsvinger en duim top tegen elkaar te houden. Bij elke gooi probeert hij nu de bikkels één voor één in het gaatje te schieten. Daarna haalt hij zijn vingers weg en probeert de vier bikkels tegelijk op te pakken voor hij de boer vangt.

Het bikkelspel werd eeuwen lang gespeeld door vooral door meisjes. Je ziet afbeeldingen van dit spel nog wel eens op 17e eeuwse tegels. Voor het spel waren 4 bikkels en een bal nodig. Een echte bikkel is het sprongbeen uit een achterpoot van een schaap. Maar er werden ook metalen exemplaren gebruikt van lood, koper en messing.

 De benen bikkels waren vaak rood geverfd. De bikkelbal was een grote knikker of een massief gummibal. Het spel werd meestal op de stoep gespeeld. De spelregels; tussen het opgooien en vangen van de bikkelbal moesten er een aantal van tevoren afgesproken handelingen worden verricht. Bijvoorbeeld het oprapen of de bikkels op een bepaalde zijde leggen.

De zijden van de bikkels hadden namen de bolle zijde heette bolleke of stovert. De holle zijde put of kuilder de twee vlakke zijden werden esser en staander genoemd. Tijdens dit spel werden er liedjes gezongen die per streek verschillen. Het spel raakte halverwege de vorige eeuw uit de mode. https://www.jozefherman.nl/middeleeuws/html/bronzen-bikkel.html

Here some play brochures of the ones that are called in Dutch -bikkels- its a given thing that the Romans, Egyptians and other people of the antic world had the knowledge to play with these play dices. You could get, overnight, a wealthy or rich person or overnight you could become broke with this game.

 The oldest ones of these dices are the ones made in bones. They were made from a back leek of a sheep watch here below, the picture numbers 4 and than number 3 --or the picture here on this website under "Roman" and than nr.196-200. In the antics world you could also make this bikkel from the bones of a hero or from your mother in law.

German: Fangsteine - Perducksteine ##### English: five-stones-play at dibs ##### French: jouer aux osselets

 Met het Bikkelen kon je stinkend rijk worden of straatarm het is een gegeven dat in de oudheid o.a. bij de Romeinen-Egyptenaren en bij vele andere volkeren dit spel bekend was, en er was een grote variant aan spelwijze. 't Is maar net in welk land je was, tevens de oudste bikkel is van de achterpoot van een schaap en daar het bot van. De talus genaamd

https://www.jozefherman.nl/middeleeuws/html/bikkels.html
« Laatst bewerkt op: november 10, 2020, 11:02:49 am door JozefHerman »
Voor een interessante Archeologische Bodemvondst is het beter deze meteen aan te melden bij het Archeologische Onderzoek Centra de PAN- https://www.portable-antiquities.nl/pan/#/public/about - je verkrijgt daar terdege info & determinatie van het gevonden voorwerp, het-email is pan.fgw@vu.nl

=-->hier doen we dan wel nog het voorwerk van de diverse items in onze vele Rubrieken.

Groetjes Jozef

Jozef.

  • Global Moderator
  • 2000+ Berichten
  • *****
  • Berichten: 15324
    • http://www.jozefherman.nl
Re: Verschillende Bikkels het Bikkelspel werd door de eeuwen heen gespeeld.
« Reactie #1 Gepost op: mei 02, 2021, 23:47:08 pm »
Beschrijving
Bodemvondst: Bikkel 17de eeuws spel
Geschiedenis:

Bikkelen.
Duits: Fangsteine; Perducksteine
Engels: five-stones; play at dibs
Frans: jouer aux osselets

Het bikkelen is al een zeer oud spel, dat vrijwel over de gehele wereld in de een of andere vorm werd gespeeld. Zo kennen we uit de Egyptische, Griekse en Romeinse tijd bikkels of voorstellingen van bikkelende meisjes. Tot in de 18e eeuw was bikkelen in ons land algemeen bekend, doch in de tweede helft van die eeuw schijnt het spel al niet meer overal te worden gespeeld, immers Francq van Berkhey schrijft in zijn "Natuurlijke Historie van Holland" (6, p. 1418): "of liever in onze jeugd gespeeld wierd; want het is nu bykans buiten gebruik".


Toch moet in de 19e eeuw plaatselijk nog wel vrij veel gebikkeld zijn, gezien de vele afbeeldingen op 19e eeuwse kinderprenten, het grote aantal bikkels dat bewaard is gebleven en het feit dat de generatie van rond 1900 het spel nog kende. Thans is het spel bij de Nederlandse jeugd vrijwel onbekend.
Voor het bikkelen, zoals dit vooral in Nederland werd gespeeld, waren vier bikkels en een bikkelbal nodig.

Een echte bikkel is het sprongbeen (latijn: talus; grieks: astragal) uit een achterpoot van een schaap.
Linker achterpoot van een schaap
a. voor bet ontvlezen;
b. na het ontvlezen;
1. tibia scheenbeen
2. calcaneus = hielbeen
3. talus = sprongbeen (=bikkel)
4. ossa metatarsi = derde en vierde middenvoetsbeen (vergroeid)
5. phalanx prima = kootbeen (1e teenkootje)
6. phalanx secunda = kroonbeen (2e teenkootje)
7. phalanx tertia klauwbeen (3e teenkootje)

De benen bikkels waren veelal rood geverfd. Ook werden metalen bikkels gebruikt, bijv. van tin, messing of brons; uit de Romeinse tijd zijn nog glazen bikkels bekend. Thans zijn in ons land plastic bikkels te koop, die uit Frankrijk worden geïmporteerd en waarbij een stel bestaat uit vier witte en een rode bikkel.

Een bikkel heeft vier verschillende zijden, ieder met een eigen benaming, die van streek tot streek kan verschillen:
holle zijdeput of kuilderbolle zijdebolleke of stovertene vlakke zijdeesserandere vlakke zijdestaander
Vier benen bikkels (met resten van rode veto + bikkelbal van gres; afm. van een bikkel: 31 x 26 x 29 mm, diam. bikkelbal: 31 mm. Opm.: de bikkelbal is ca. 1910 in gebruik geweest in Oud-Sabbinge (Zld.), waar deze "ket" werd genoemd (vgl. "boncket" in Vondels gedicht op pag. V).Vier bikkels van messing + bikkelbal; afm. van een bikkel: 23 x 17 x 16 mm. Herkomst: Middelburg.


Om de beide vlakke zijden duidelijk van elkaar te kunnen onderscheiden, werden in de S-vormige zijde een letter S, enkele putjes of een sterretje geslagen; deze zijde, de esser, ontleende zijn naam aan de S-vorm.
De bikkelbal was gewoonlijk een grote gebakken knikker (gres) met een doorsnede van ca. 3 cm; later werd ook wel een massieve gummibal gebruikt.


Het bikkelen is een behendigheidsspel, door twee meisjes gespeeld en wel bij voorkeur op een hardstenen stoep bij uitzondering zien we op tegels ook wel eens een jongen en een meisje bikkelen.
Voor een interessante Archeologische Bodemvondst is het beter deze meteen aan te melden bij het Archeologische Onderzoek Centra de PAN- https://www.portable-antiquities.nl/pan/#/public/about - je verkrijgt daar terdege info & determinatie van het gevonden voorwerp, het-email is pan.fgw@vu.nl

=-->hier doen we dan wel nog het voorwerk van de diverse items in onze vele Rubrieken.

Groetjes Jozef

Munten Bodemvondsten Club Forum

Re: Verschillende Bikkels het Bikkelspel werd door de eeuwen heen gespeeld.
« Reactie #1 Gepost op: mei 02, 2021, 23:47:08 pm »