Voorwerp: Sluitgewichten voor het afwegen van medicijnen etc. etc.
Periode: 1845
Materiaal: Brons.
Meestal staat er een gildenteken in, in de vorm van
een handje = Handwerpen - België.
Maker G. of J.A. Abend (de Storck) omstreeks 1780, alle bakjes behalve kleinste gewichtje zijn identiek gemerkt.
H. 4,5 cm - diameter 5,5 cm.
Gewicht: 492 gram.
De oudste gewichten waren niet meer dan een steen, al dan niet voorzien van een handvat. Ijzeren kanonskogels
werden eveneens gebruikt om te wegen. Beschadigingen of roestvorming hadden echter tot gevolg dat de gewichten
lichter werden. Daarom werd de voorkeur gegeven aan duurzamer materialen zoals messing en brons. Bij de vorm
werd eveneens gestreefd naar een minium aan slijtage. De krukgewichten die aanvankelijk van een soort handvat
(kruk) waren voorzien, kregen daarvoor in de plaats een ring, maar de oude benaming bleef bestaan.
De knopgewichten kennen we bijvoorbeeld van ouderwetse winkels en apotheken waar naast de sluitgewichten
een weegschaal een blokje met gaten prijkte waarin de verschillende knopgewichten pasten. Dan zijn er nog de ronde,
vierkante en zeshoekige gewichten zonder knop of ring, de zogenoemde blokgewichten.
Een geliefd verzamelobject is het sluit- of pijlgewicht. Het maken van zo’n gewicht was een staaltje van precisiewerk.
Een sluitgewicht bestaat uit een reeks nauwkeurig in elkaar passende bakjes.
De nestgewichten noemden men zo omdat ze precies in elkaar pasten 't Huisgewicht kwamen in 'n huis van
pas voor 't wegen van allerlei zaken zoals............
Het buitenste is voorzien van een scharnierend deksel en een sluiting. De oude sluitgewichten,
die tot in de 18e eeuw in hoofdzaak in Neurenberg werden gemaakt, waren van fraaie versieringen voorzien.
De kenmerkende eigenschap van een sluitgewicht is dat ieder bakje steeds even zwaar is als alle kleine bakjes
die erin passen tezamen.
Dat betekent bijvoorbeeld dat van een groot sluitgewicht van 32 pond, het omhullende bakje inclusief handvat
en sluitwerk 16 pond woog en alle zich erin bevindende bakjes samen eveneens 16 pond.
Uiteraard zijn volgens deze regel de laatste twee bakjes even zwaar. Meestal werd dit opgelost door in het kleinste
bakje een massief plaatje van het zelfde gewicht als dat bakje te leggen.
Sluitgewichten werden vanwege hun nauwkeurigheid onder meer gebruikt voor het wegen van goud en
zilver(munten), specerijen en medicijnen.
Het woord pijl in pijlgewicht komt van het franse woord (pile) dat stapelen betekend dat deze gewichten
allemaal exact in elkaar passen vandaar 't woord sluitgewicht .
Tal van gewichten oa de losse weeg gewicht varianten die kleine geijkte verzamelobjecten zijn stammen
allen uit de franse tijd van Napoleon daar zijn de meesten ontwikkeld en gemaakt sommige gewichten zijn
bestempeld met n handje van de antwerpse makelij of andere met de franse lelie .
Bij Koninklijk Besluit van 1819 werd vastgesteld dat sluitgewichten in gebruik mochten blijven. Voorwaarde was
dat dat ze geen overbodige versiersels hadden en volgens het decimale stelsel waren ze wogen tal van dingen
handmatig met al die gewichten door t balance cq handweegschaaltje.
